Moratoryum genel anlamda yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesinin yasal olarak ertelenmesi anlamına gelir. Bir ülke moratoryum ilan ederse ne olur?
Moratoryum genel anlamda yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesinin yasal olarak ertelenmesi anlamına gelir.
Özelinde ise moratoryum denince borç yükümlülükleri akla gelir. O nedenle “borç moratoryumu” demek yerine çoğunlukla yalnızca moratoryum denir. Bu anlamda moratoryum borç erteleme anlamına gelir.
Genellikle bir ülkenin borçlarını ödemeyi bir süreliğine durdurmasına o ülkenin moratoryum ilan etmesi denir. Moratoryum ilan edildiği zaman borç ortadan kalkmaz, sadece ödemelere ara verilir. Moratoryum ilan eden bir ülke borç taksitlerinin belirli bir kısmını ödeyebilir veya hiçbirini ödemez.
Geçtiğimiz yıllarda Meksika, Peru, Brezilya, Arjantin, Rusya ve Pakistan moratoryum ilan etmişlerdir.
İktisadî Alanda
Vadesi gelmiş borçların yasayla, mahkeme kararıyla, borçlu ve alacaklı arasındaki bir anlaşma veya doğrudan doğruya tek taraflı ertelenmesi işlemi. Moratoryum, bir ülkenin dış borçları ile ilgili olabileceği gibi, ülke içinde belirli bir grubun borçları üzerinde de yapılabilir. Sel, deprem, kuraklık gibi doğal afetlere uğrayanların, bankalara olan borçlarının hükümet veya ilgili bankalar tarafından ertelenmesi, yeni vadelere bağlanması birincisine örnektir. Devletler de içine düştükleri yoğun döviz darboğazı dolayısıyla dış borçların anapara ve faizlerini ödeyemeyeceklerini ilân edebilirler. Bu durumda borçlularla alacaklılar arasında bir anlaşma yapılarak borçların uzatılması işlemi de moratoryum olarak adlandırılır. Örneğin; dış borçlarla ilgili olarak Osmanlı İmparatorluğu 1875’te moratoryum ilan ediliyor ve. 1881de Duyun-i Umumi idaresi kuruluyor. Türkiye Cumhuriyeti de 1958’de moratoryum ilân etmişti.
Kamu Maliyesi Alanında
Devletin mali anlamda güç durumda bulunduğu dönemlerde yeni bir anlaşma yapmak suretiyle borcun ödeme şekli ve süresini yeni esaslara bağlamasına moratoryum denir. Moratoryumda borç ortadan kalkmamakta, ödemeler ertelenmekte, faiz oranları yeniden belirlenmekte, belli durumlarda borcun kısmen silinmesi söz konusu olabilmektedir.
Moratoryum ve Konkordato Farkı
Türkiye kanunlarına göre kişiler ve şirketler konkordato ilan edebilir. Moratoryumda ise devlet, yurtdışından aldığı borç, mal ya da hizmete karşılık ilan eder.
Ancak, bazı ülkelerde konkordato ve moratoryum aynı işlevi görmektedir. şirketler ve bireylerde moratoryum ilan edebilir.