2015 yılı Genç Mimar Ödülü sahipleri Pınar Gökbayrak, Ali Eray ve Burçin Yıldırım’ın kurucusu olduğu PAB Mimarlık, Senegal için tasarladığı “kent pazarları” ile Afrika’da yaşam alışkanlıklarını değiştirecek bir projeye imza atıyor. Senegal Hükümeti’nin talebi üzerine hazırlanan “Senegal Kent Pazarları” projesi, ülkenin 13 farklı kentindeki dağınık ticari faaliyetleri daha düzenli, güvenli, hijyenik ve yasal şekilde bir araya getirmeyi hedefliyor.
Türkiye’nin ve dünyanın çeşitli kentlerinde farklı fonksiyonlarda pek çok yapıya ve kentsel tasarım projesine imza atan PAB Mimarlık, Senegal Hükümeti’nin davetiyle ülke kentlerinin farklı ihtiyaçlarına adapte olabilecek esneklikte, modüler bir kent pazarı projesi tasarladı. Başkent Dakar’da ve diğer kentlerde günlük ticaretin çoğunlukla sokaklarda ya da araç yolunun iki yanına sıralanmış tezgahlarda gerçekleşmesi, bu ortamların düzensiz ve satıcı için mal güvenliğinden uzak oluşu, alıcı için ise hijyen koşullarını karşılamaması, ticaretin gayrı resmi olarak sürmesi ve vergilendirme sisteminin işlememesi gibi nedenlerle Senegal Ticaret Bakanlığı’nın girişimiyle PAB Mimarlık tarafından tasarlanan proje, Senegal kentlerindeki dağınık durumdaki ticari faaliyetleri kent pazarlarında, daha düzenli ve sürdürülebilir şekilde bir araya getirmeyi hedefliyor.
Proje, bakanlığın ilk adımda yangın geçirmiş olan Kaolack Pazarı’nı yeni yerine taşımak, ardından da toplam 13 farklı şehirde, farklı ölçeklerde kent pazarını kullanıma açabilmek planları doğrultusunda ele alınmış. Devletin ve toplumun ekonomik ve sosyal koşulları da göz önünde bulundurularak, ekonomik, yerel iklim ve malzemenin bilincinde, modüler ve esnek bir tasarım ile kent pazarlarının farklı kentlerdeki değişken ihtiyaçlara adapte olabilmesi, PAB Mimarlık’ın tasarımındaki en önemli çıkış noktası olmuş
Yerin İhtiyaçlarına Göre Farklılaşan Varyasyonlar…
Birim modülün 5×7 m’lik bir dükkan ünitesinden oluştuğu pazar yerinin, kat sayısı, malzeme seçimi ve bir araya geliş biçimiyle farklı varyasyonları yaratılarak, arazinin ihtiyaçlarına kolayca adapte edilebilmesi sağlanmış. Hızlı ve yerinde kolay imalat için çelik taşıyıcı sistemle uygulanması öngörülen proje, zemine de minimum müdahalede bulunacak şekilde detaylandırılmış. Kaplama malzemesi olarak sık kullanılan tuğla veya kuru duvar sistemi önerilirken, dükkan cepheleri ise farklı ihtiyaçlara göre biçimlenecek şekilde, cam vitrinli, tamamen açılabilir metal veya bambu kepenkli ya da cephede sabit tezgahlı ve yarı açılır kepenkli olmak üzere farklı ürün ve ticaret alışkanlıklarına uyarlanabilir esneklikte tasarlanmış.
Dükkan modülleri, arazinin boyutu, araç yoluyla ilişkisi ve hizmet edeceği nüfus göz önünde bulundurularak yerin spesifik ihtiyaçlarına göre farklı varyasyonlar ve sayılarda bir araya getirilebilirken, temel olarak iki ana düzende gruplanması öngörülmüş: ‘Avlulu düzen’, pazar yerinin ortadaki açık alanda asma-germe sistemli daha esnek tezgahlara veya çeşitli sosyal etkinliklere ev sahipliği yapabilmesi öngörülerek tasarlanırken, ‘sokak düzeni’ karşılıklı dükkanlarıyla daha yoğun alanlar oluşturmaya elverişli olarak kurgulanmış. İklimin de elverişli olması nedeniyle pek çok sosyal faaliyet ve eğlencenin sokaklarda yapıldığı Senegal’deki bu geleneğin kent pazarına da entegre edilmesi önerilmiş ve kent pazarı içinde oluşturulacak açık alanların farklı faaliyetlere ev sahipliği yapması öngörülmüş.
Pazar yerleşimlerindeki temel tasarım prensiplerinden biri de içedönük pazar alanları elde ederek, kentleşmenin henüz tamamlanmadığı alanlarda mekanı sınırlandırıp tanımlayabilmek, pazar alanına giriş çıkışları birkaç noktaya indirip geceleri güvenliği kolayca sağlayabilmek olmuş. Modüllerin bir araya gelişi aynı zamanda gölgeli açık alanlar elde edecek ve doğal hava sirkülasyonuna elverecek şekilde, iklim verileri de dikkat alınarak kurgulanmış.
Ülke çapında kolayca uygulanabilmesi için yerel ve ekonomik malzeme seçkisiyle tasarlanan Senegal Kent Pazarları projesi, Dakar kent merkezi gibi daha prestijli alanlarda, gerek tasarımın ve malzeme opsiyonlarının zenginleştirilmesi, gerekse kapalı çarşı alanlarının eklenmesiyle büyük markaları da kompleksin içine katarak, katma değeri yüksek bir ticaret ortamının kurulması öngörüsüyle planlanmış.
Senegal’de yereli ve moderni birlikte yorumlayan PAB Mimarlık, Afrika’daki mimari ve ticari durumu şu şekilde açıklıyor: ‘‘Afrika kıtasında, alt yapı sektörünün yılda 100 milyar dolarlık yatırım gerektirmesi, fakat devlet bütçesinin bu yatırımları gerçekleştirecek kapasitede olmaması nedeniyle, önümüzdeki 5 yıl içinde ağırlıklı olarak yap-işlet-devret modelinin kullanılması öngörülüyor. Senegal, devlet stratejisi olarak Batı Afrika’nın dünyaya açılan noktası ve burada bölgesel bir lojistik merkez olmak üzere başka bir dizi büyük proje daha planlıyor. PAB Mimarlık olarak tasarladığımız “Senegal Kent Pazarları” projesinin, Afrika’nın bu önemli ülkesindeki yaşam ve alışveriş alışkanlıklarını, kültür ve yer bağlamlarından uzaklaşmadan, olumlu yönde değiştireceğine inanıyoruz.”
PAB Mimarlık Hakkında
PAB, 2007 yılında Pınar Gökbayrak (Y.Mimar, İTÜ), Ali Eray (Y.Mimar, İTÜ, TU Delft) ve Burçin Yıldırım (Y.Mimar, İTÜ) tarafından İstanbul’da kuruldu. Farklı deneyimlerini bir araya getiren ofis ortakları, kısa sürede mimari tasarım, uygulama, araştırma ve mimari yayın gibi çeşitli alanlarda ve yapı ölçeğinden kentsel tasarım projelerine kadar pek çok ölçekte üretim yaptı.
Projeye değer katacak bir tasarım anlayışıyla şekillenen, fonksiyonelliği ve estetiği bir arada sağlayan, ‘yer’e özgü ve çevre bilinci yüksek tasarımlarıyla bugüne dek ulusal ve uluslararası ortamlarda pek çok ödül kazanan PAB, projelerinde farklı uzmanlık alanlarından profesyonellerle işbirliğine önem vererek, çağdaş, global yaklaşımları benimseyen, istikrarlı ve yeni bir söz söyleyen üretimleri hedefliyor.
Bugüne kadar ulusal yarışmalarda pek çok kez ödül alan PAB projelerinden Ayhan Şahenk Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi ve Namık Kemal Üniversitesi Morfoloji Binası, 2012 Yılı En Başarılı Emlak Yatırımları Ödülleri’nde Eğitim Dalı’nda üç ödülden ikisine layık görüldü ve ARKİV Seçkileri’nde yer aldı. Ayhan Şahenk Tarım Bilimleri ve Teknoloji Fakültesi aynı zamanda XIV. Ulusal Mimarlık Ödülleri’nde yapı dalında finalist olmaya hak kazandı. Projeleriyle ulusal ve uluslararası yayınlarda yer alan PAB, 1. İstanbul Tasarım Bienali’ne ve VÇMD Mutluluk Fabrikaları sergilerine işleriyle katıldı.
Mesleki çalışmalarıyla MIT Enterprise Forum 2011 finalistliğine, Mehmet Kemal Dedeman Turizm Ödülleri’nde ise teşvik ödülüne layık görüldü. 2008-2012 yılları arasında Betonart mimarlık dergisini yayına hazırladı. 13. Venedik Mimarlık Bienali kapsamında düzenlenen “Dünyanın En Başarılı Genç Mimarları Seçkisi”nde yer aldı. Ulusal ve uluslararası çeşitli mesleki etkinliklere katılan PAB üyeleri mesleki çalışmalarının yanı sıra, halen çeşitli üniversitelerde proje yürütücülüğü ve jüri üyelikleri yapmaya devam ediyor.
