Avrupa Komisyonu, EUDR’nin sorunsuz ve zamanında devreye girmesi için şirketleri, üye devletleri ve üçüncü ülkeleri destekleyen hedefli bir önlemler paketi açıkladı. Paket, EUDR’nin bilgi işlem sisteminin tam işlerliğini güvence altına almayı hedeflerken, özellikle mikro ve küçük aktörler açısından raporlama yüklerini basitleştirmeyi amaçlıyor. Aynı zamanda izlenebilirlik mekanizmasının güçlü kalması hedefleniyor.
Kimler için hangi sadeleştirmeler geliyor
Komisyon, tedarik zincirinin aşağı yönündeki aktörler olan perakendeciler ve büyük AB imalatçıları gibi işletmelerin EUDR kapsamında durum tespiti beyanı sunma yükümlülüğünü kaldırmayı teklif etti. Böylece EUDR IT sistemine yalnızca pazarın giriş noktasında, ürünü ilk kez AB pazarına süren operatör tarafından tek bir beyan yapılacak.
Örneğin kakao çekirdeklerinde ithalatçı tek beyan verecek, çikolata üreticileri sistemde yeni bir beyan sunmayacak. Düşük riskli ülkelerden doğrudan satış yapan mikro ve küçük birincil operatörler için de basitleştirilmiş tek seferlik beyan öngörülüyor. Gerekli bilgiler bir üye devlet veri tabanında mevcutsa bu aktörlerin IT sisteminde ayrıca işlem yapması gerekmeyecek. Bu düzenleme, düzenli beyan sunma zorunluluğunun yerini alacak.
Geçiş süresi ve uygulama takvimi
EUDR’nin uygulamasına kademeli bir geçiş planlanıyor. Orta ve büyük ölçekli şirketler için tarih 30 Aralık 2025 olarak korunuyor, kontroller ve yaptırımlar açısından altı aylık uyum dönemi getiriliyor.
Mikro ve küçük işletmeler için uygulama tarihi 30 Aralık 2026 olarak belirlendi. Komisyon, IT sisteminin Aralık 2024’te devreye alındığını ve paydaşlarla birlikte işletildiğini bu bağlamda da yeni işlem hacmi projeksiyonlarının beklenenden çok daha yüksek bir yükü işaret ettiğini belirttiği için yeni tarihler ve yükümlülüklerdeki sadeleştirmeler, sistemin beklenen yükü karşılayabilmesini sağlamak için tasarlandı. Komisyon, eş yasa koyucular teklifi zamanında kabul etmezse ekonomik aktörlerin yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için ihtiyat planları üzerinde de çalışıyor.
Arka plan ve önceki adımlar
EUDR, AB pazarına sunulan veya AB’den ihraç edilen belirli emtia ile ürünlerin ormansızlaşma ve orman bozunumuna yol açmamasını güvence altına almayı hedefliyor. Komisyon, Tüzük 2023 Haziran’da yürürlüğe girdikten sonra basitleştirme çalışmaları, rehberler, SSS’ler ve kıyaslama uygulama düzenlemesi gibi adımlarla uygulamayı destekledi. Sadeleştirme çabalarının şirketlerin idari maliyet ve yüklerinde yaklaşık %30 azaltma sağlaması bekleniyor. Ayrıca 2024 Aralık’ta 12 aylık ek aşamalı geçiş de tanımlanmıştı.
Süreçte sonraki adımlar
Teklif şimdi Avrupa Parlamentosu ile Konsey tarafından müzakere edilecek ve resmen kabul edildiğinde yürürlüğe girecek. Komisyon, 2025 sonuna uzatılan uygulama dönemine ilişkin bu değişikliklerin süratle benimsenmesi çağrısında bulunuyor.
Resmî açıklamalardan öne çıkanlar
Komisyon Başkan Yardımcısı Teresa Ribera, yaklaşımın mikro ile küçük üreticilerin takip süreçlerini sadeleştirirken izlenebilirliği koruduğunu, büyük operatörler için de kademeli uyuma imkân verdiğini vurguladı. Çevre, Su Dayanıklılığı ve Döngüsel Ekonomi Komiseri Jessika Roswall, paketin sahadaki uygulama güçlüklerine yanıt verdiğini, amacın hedefi düşürmek değil kuralları daha etkin ve akıllı işletmek olduğunu belirtti.